Salbutamol a materiały stomatologiczne – co warto wiedzieć?

Jak salbutamol wpływa na materiały stomatologiczne?

Salbutamol, powszechnie stosowany lek w leczeniu astmy, może wpływać na właściwości materiałów stomatologicznych – wykazało nowe badanie opublikowane w British Dental Journal. Naukowcy ocenili wpływ tego leku podawanego w inhalatorze i nebulizatorze na stabilność koloru i chropowatość powierzchni trzech popularnych materiałów ceramicznych stosowanych w stomatologii estetycznej.

Astma stanowi jedno z głównych przewlekłych niezakaźnych schorzeń układu oddechowego, charakteryzujące się nawracającymi epizodami trudności w oddychaniu i świszczącym oddechem. W leczeniu tego schorzenia stosuje się farmakoterapię obejmującą leki przeciwzapalne, takie jak kortykosteroidy wziewne w niskich dawkach lub leki rozszerzające oskrzela, np. krótko działające agoniści receptorów β₂ (SABA), do których należy salbutamol. Droga wziewna zyskała popularność ze względu na dwie główne zalety: zmniejsza stężenie ogólnoustrojowe i możliwość wystąpienia działań niepożądanych, jednocześnie optymalizując stężenie leku w tkance docelowej dla maksymalnego efektu terapeutycznego.

W badaniu oceniano wpływ salbutamolu podawanego przez inhalator lub nebulizator na właściwości trzech różnych materiałów hybrydowych CAD/CAM: Lava Ultimate (LU), Cerasmart (CS) i Nacera Hybrid (NH). Materiały te, łączące cechy ceramiki i polimerów, są powszechnie stosowane w stomatologii estetycznej do wykonywania koron, wkładów i nakładów. Próbki były poddawane działaniu salbutamolu w dawkach minimalnych i maksymalnych przez okres odpowiadający 4, 8 i 12 miesiącom stosowania klinicznego.

Jak wpływ salbutamolu ujawnia zmiany w chropowatości i barwie materiałów?

Badanie przeprowadzono zgodnie z wytycznymi Komisji Etyki Badań na Wydziale Stomatologii Uniwersytetu w Tancie w Egipcie. Wielkość próby oszacowano przy użyciu oprogramowania GraphPad StatMat 2.00, a na podstawie badania pilotażowego wymagana wielkość próby wyniosła 40 w każdej grupie, co daje 90% moc do wykrycia różnicy między średnimi 0,36 przy poziomie istotności (alfa) 0,05. Łącznie przebadano 120 próbek trzech różnych materiałów, podzielonych na trzy równe grupy (n = 40). Każda grupa została podzielona na dwie podgrupy w zależności od stosowania inhalatora lub nebulizatora (n = 20), a każda podgrupa została dalej podzielona na dwa działy w zależności od minimalnej i maksymalnej dawki inhalacji (n = 10).

Próbki zostały wycięte z testowanych bloków hybrydowych CAD/CAM przy użyciu automatycznej piły diamentowej o niskiej prędkości z systemem chłodzenia wodą do kształtów prostokątnych o wymiarach 14 mm długości, 12 mm szerokości i 1,5 mm grubości. Następnie próbki zostały wykończone sekwencyjnie mokrymi papierami ściernymi z węglika krzemu o ziarnistości 600, 800 i 1000 z końcówką ręczną o niskiej prędkości przy 300 obr./min, aby znormalizować chropowatość powierzchni wszystkich próbek. Protokół polerowania przeprowadzono przy użyciu sugerowanego przez producenta zestawu do polerowania dla każdego materiału.

Wyniki badania wykazały, że salbutamol powodował statystycznie nieistotny wzrost chropowatości powierzchni wszystkich badanych materiałów, natomiast znacząco wpływał na zmianę koloru. Warto zauważyć, że próg krytycznej chropowatości powierzchni dla adhezji bakterii wynosi 0,2 μm, a uzyskanie gładkości powierzchni poniżej tego progu jest priorytetem w stomatologii.

Wśród grup materiałowych, CS wykazał najwyższą zmianę chropowatości (1,2298%), a następnie NH (1,1225%), podczas gdy najniższą wartość odnotowano dla LU (1,0741%), co wskazuje na statystycznie nieistotną różnicę. Grupy leczone inhalatorem wykazały statystycznie nieistotny wzrost zmiany chropowatości (1,2275%) w porównaniu z grupami leczonymi nebulizatorem (1,057%). Grupy leczone maksymalną dawką wykazały statystycznie istotną zmianę chropowatości (1,3186%) w porównaniu z grupami leczonymi dawką minimalną (0,9656%). Najwyższą zmianę chropowatości odnotowano po trzech miesiącach (1,6057%), następnie po dwóch miesiącach (1,123%), podczas gdy najniższą średnią wartość zaobserwowano po jednym miesiącu (0,6977%).

Mechanizm degradacji materiałów ceramicznych pod wpływem substancji kwaśnych można przypisać bezpośredniemu atakowaniu matrycy polimerowej, wypłukiwaniu cząstek wypełniacza i selektywnemu uwalnianiu jonów alkalicznych, które są mniej stabilne w fazie szklistej niż w fazie krystalicznej. Ta degradacja powoduje zmniejszenie twardości materiału, co może wpływać na sukces kliniczny i trwałość uzupełnień ceramicznych.

W przypadku zmiany koloru, wszystkie trzy materiały hybrydowe wykazały klinicznie nieakceptowalną wartość ΔE. Zgodnie z badaniami, wartość ΔE mniejsza niż 1 jest niewykrywalna gołym okiem, podczas gdy zmiana koloru 3,3 > ΔE > 1 może być dostrzegana przez doświadczonego operatora i jest klinicznie akceptowalna. Natomiast wartości ΔE ≥ 3,3 mogą być identyfikowane przez niewyszkoloną osobę, co czyni je klinicznie nieakceptowalnymi.

Jak wyniki badania wpływają na praktykę kliniczną?

Zmiana koloru (ΔE) między grupami materiałów była statystycznie istotna, gdzie NH (ΔE = 6,174) miał najwyższy ΔE, następnie LU (ΔE = 5,7083), podczas gdy CS (ΔE = 5,235) wykazał najniższe wyniki. Okres ekspozycji trzech miesięcy wykazał statystycznie istotnie wyższy ΔE, następnie okres dwóch miesięcy, a najniższa zmiana wystąpiła w okresie jednego miesiąca. W porównaniu z grupami leczonymi inhalatorem, grupy leczone nebulizatorem wykazały znacznie niższy ΔE. Grupy leczone maksymalną dawką miały statystycznie istotnie wyższy ΔE niż grupy leczone dawkami minimalnymi.

Istotne przebarwienie można wyjaśnić obecnością w składzie leku grupy siarczanowej (C₁₃H₂₁NO₃)₂・H₂SO₄, która prawdopodobnie wpływała na powierzchnie ceramiki hybrydowej, tworząc matrycę osadu i zapewniając kwaśne środowisko. Wyższa wartość ΔE w materiale LU w porównaniu z CS może być wyjaśniona faktem, że CS jest materiałem wolnym od Bis-GMA, podczas gdy LU zawiera 20% Bis-GMA, który jest wysoce hydrofilowy ze względu na swoje boczne grupy hydroksylowe, co zwiększa podatność na przebarwienia.

Grupy leczone inhalatorem wykazały większe zmiany chropowatości powierzchni i koloru, co można wytłumaczyć obecnością kwasu cytrynowego w Ventolinie, który może erodować powierzchnię struktury zębów. Grupy leczone maksymalną dawką wykazały wyższe wyniki chropowatości i ΔE niż te zgłoszone w innych badaniach, co wynika z kwaśnych warunków, które powodują szybsze uwalnianie monomerów z żywicy.

Badanie wykazało również istotną korelację między chropowatością powierzchni a zmianą koloru, co potwierdza, że uzupełnienia o większej chropowatości powierzchni wykazują zwiększoną podatność na przebarwienia. Tekstura powierzchni wpływa na kolor uzupełnienia, przy czym gładkie powierzchnie odbijają więcej światła niż powierzchnie chropowate.

Wyniki badania mają istotne implikacje kliniczne dla pacjentów z astmą. Lekarze powinni zalecać im płukanie ust wodą o neutralnym pH lub zasadowymi płynami do płukania jamy ustnej bezpośrednio po użyciu inhalatora z salbutamolem, aby przeciwdziałać ich kwaśnemu pH, wraz z regularnym szczotkowaniem zębów. Zaleca się również dalsze badania kliniczne na pacjentach z astmą, aby potwierdzić wyniki uzyskane w warunkach laboratoryjnych.

Warto zauważyć, że badanie miało pewne ograniczenia, w tym różnice między środowiskiem klinicznym a in vitro, takie jak ilość śliny, obecność drobnoustrojów w jamie ustnej i częstotliwość szczotkowania zębów, które prawdopodobnie wpływają na wyniki. Ponadto badanie przeprowadzono na próbkach o płaskim kształcie, które nie są podobne do rzeczywistych uzupełnień mogących mieć cechy anatomiczne, w tym rowki i zagłębienia, co może komplikować procedurę polerowania i powodować różny stopień przebarwienia na tym samym zębie.

Reasumując, badanie to dostarcza cennych informacji na temat wpływu salbutamolu na materiały stomatologiczne i podkreśla znaczenie interdyscyplinarnej opieki nad pacjentami z astmą, obejmującej zarówno aspekty pulmonologiczne, jak i stomatologiczne.

Podsumowanie

Badanie opublikowane w British Dental Journal analizowało wpływ salbutamolu na trzy popularne materiały ceramiczne stosowane w stomatologii: Lava Ultimate, Cerasmart i Nacera Hybrid. Wykazano, że lek powoduje nieznaczny wzrost chropowatości powierzchni wszystkich badanych materiałów, ale znacząco wpływa na ich kolor. Największe zmiany zaobserwowano przy stosowaniu inhalatora w porównaniu z nebulizatorem, szczególnie przy maksymalnych dawkach leku. Wszystkie materiały wykazały klinicznie nieakceptowalne zmiany koloru, przekraczające wartość ΔE 3,3. Badanie podkreśla konieczność odpowiedniej higieny jamy ustnej u pacjentów z astmą, w tym płukania ust wodą o neutralnym pH po użyciu inhalatora. Wyniki mają istotne znaczenie dla praktyki klinicznej i wskazują na potrzebę interdyscyplinarnego podejścia w leczeniu pacjentów z astmą.